دیدگاه هاى انسان شناختى قرآنى امام خمینى

 گزارشى از دیدگاه‌هاى قرآنى انسان شناختى امام خمینى است. نویسنده با طرح این نکته که انسان‌شناسى امام خمینى برایند روشهاى عرفانى، فلسفى و دینى در شناخت انسان است، نخست به ضرورت بحث انسان‌شناسى پرداخته دلایلى را براى آن اقامه مى‌کند. سپس دیدگاه‌هاى انسان شناختى امام خمینى را در فصل‌هاى دهگانه زیر توضیح مى‌دهد:  1- سیماى انسان در قصه آدم. در این بخش از تقدیر ازلى خروج آدم از بهشت، حقیقت شجره ممنوعه که از نگاه امام طبیعت متکثر است، گناه آدم و استمرار آن در فرزندانش و تعلیم اسماء به آدم، بحث مى‌کند و در پایان این بخش، از مهم‌ترین درسهاى انسان‌شناسى که از قصه آدم مى‌توان گرفت سخن مى‌گوید و هشت نکته را یادآور مى‌شود.  2- حقیقت فطرت. در این بخش نخست به حقیقت فطرت از نگاه امام اشاره مى‌کند سپس از نقش قلب در فطرت سخن مى‌گوید و آن را مرکز فطرت مى‌داند. در ادامه به اقسام فطرت از نگاه امام مى‌پردازد و آن را به دو قسم مخموره - اصلى و تبعى - و محجوبه تقسیم مى‌کند و هشت گرایش را به عنوان امور فطرى نام مى‌برد در ادامه از خاموش شدن نور فطرت در انسان سخن گفته، نسبت فطرت و اختیار را بررسى مى‌کند و آن دو را ناسازگار نمى‌داند. سپس از نقش گناه در انسانیت و نفى فطرت بحث مى‌کند. شناخت امور فطرى، راز اختلاف انسانها که در اثر غفلت از خویش است، و همخوانى کتابهاى آسمانى در بیان ساختار وجودى انسانى، از دیگر موضوعاتى است که در این بخش مورد بحث قرار گرفته و در پایان پانزده نکته به عنوان درسهاى انسان‌شناسى از آیه فطرت مطرح گردیده است.  3- فرایند تحقق انسانیت و حیوانیت. در این بخش از سیر صعودى انسان به سوى کمال و مراحل آن و نیز از سیر نزولى وى با توجه به آیه امانت بحث مى‌کند.  4- جایگاه انسان در نظام آفرینش. در این قسمت نخست به هفت ویژگى انسان که جایگاه او را در هستى تعیین مى‌کند اشاره مى‌شود، سپس ویژگى‌هاى انسان کامل را در شانزده عنوان نام مى‌برد و در پایان به برترى انسان نسبت به فرشتگان اشاره مى‌کند.  5- نفس انسان. در این بخش نخست به سه ساخت نفس اشاره مى‌کند سپس نفس مذموم را معرفى مى‌کند در ادامه قواى نفس را بحث کرده و براساس آن اقسام نفس را مطرح مى‌کند، مسخ شدن انسان، ارزش قواى نفس و علم و ادراک محورهاى دیگرى است که مورد بحث و ارزیابى قرار مى‌گیرد.  6- سعادت و شقاوت انسان و سرآغاز پیدایش آنها. 7- شاکله انسان و نقش آن در شکل‌گیرى رفتار. 8- فراموشى خدا و نقش آن در فراموشى خویشتن انسانى. 9- ارتباط انسان و جهان و ممدوح یا مذموم بودن بودن دنیا. و در آخر به این نتیجه مى‌رسد که انسان از دیدگاه امام خمینى میدان جنگ دو نیرو است. نیروهاى رحمانى و شیطانى و چون این نیروها فطرى او است نزاع میان آن دو همیشه خواهد بود.